Կրծքագեղձի քաղցկեղի կանխարգելում․ ինչպե՞ս նվազեցնել հավանականությունը

Կրծքագեղձի քաղցկեղի կանխարգելում ինչպե՞ս նվազեցնել հավանականությունը

Ռիսկի որոշ գործոններ, ինչպիսին, օրինակ, ընտանեկան պատմությունն է, փոխել հնարավոր չէ: Սակայն գենետիկական անալիզներով ապացուցված կրծքագեղձի քաղցկեղի ժառանգական նախատրամադրվածություն ունեցող կանանց արևմուտքում առաջարկում են կրծքագեղձերի պրոֆիլակտիկ հեռացում (ավելի մանրամասն կարդացեք «Ի վերջո, ինչո՞ւ վիրահատվեց Անջելինա Ջոլին» վերնագրով հոդվածում):

Ապրելակերպը փոխելով՝ դուք կարող եք նվազեցնել կրծքագեղձի քաղցկեղի հավանականությունը, և սա ապացուցվել է բազմաթիվ հետազոտությունների արդյունքում, անգամ բարձր ռիսկի խմբի կանանց մոտ:

  • Սահմանափակե՛ք ալկոհոլի օգտագործումը: Եթե դուք օգտագործում եք ալկոհոլ (անկախ տեսակից՝ գարեջուր, գինի, լիկյոր և այլն) ամեն օր (անկախ քանակից՝ անգամ մեկ բաժակ), ապա գտնվում եք ռիսկի գոտում:
  • Մի՛ ծխեք: Հետազոտությունների արդյունքները ենթադրում են անմիջական կապ ծխելու և կրծքագեղձի քաղցկեղի միջև, հատկապես երիտասարդ կանանց մոտ: Բացի այդ, ծխելու սովորությունից ազատվելն ամենալավ նվերներից է, որ կարող եք մատուցել ձեր առողջությանը:
  • Հետևե՛ք Ձեր քաշին: Գերքաշը և ճարպակալումը բարձրացնում են կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացման հավանականությունը: Սա է՛լ ավելի վտանգավոր է, երբ կինը գերքաշ է հավաքում դաշտանադադարից հետո:
  • Եղե՛ք ֆիզիկապես ակտիվ: Ֆիզիկական ակտիվությունն օգնում է զերծ մնալ գերքաշից և ճարպակալումից, որոնք համարվում են ռիսկի գործոններ: Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունն այս կապակցությամբ խորհուրդ է տալիս շաբաթական առնվազն 150 րոպե չափավոր ֆիզիկական ակտիվություն կամ 75 րոպե ակտիվ ֆիզիկական ակտիվություն: Սա անհրաժեշտ է համալրել առնվազն շաբաթը երկու անգամ ուժային մարմնամարզությամբ:
  • Կրծքով կերակրելը: Կրծքով կերակրելը կարող է որոշակի դեր խաղալ կրծքագեղձի քաղցկեղի կանխարգելման գործում: Կինն ինչքան երկար կերակրի կրծքով, այնքան մեծ կլինի պաշտպանական էֆեկտը:
  • Հորմոնալ թերապիայի սահմանափակում: Հորմոն փոխարինող թերապիայից 3-5 տարի շարունակ օգտվելը բարձրացնում է կրծքագեղձի քաղցկեղի ռիսկը: Եթե օգտագործում եք հորմոնալ միջոցներ դաշտանադադարի տհաճ երևույթները նվազեցնելու նպատակով, ապա խորհրդակցեք բժշկի հետ որևէ այլ մեթոդի ընտրության համար: Այդ տհաճ երևույթներից կարելի է ազատվել նաև ոչ հորմոնալ մեթոդների շնորհիվ, օրինակ՝ ֆիզիկական ակտիվությամբ: Եթե, այնուամենայնիվ, դուք որոշել եք օգտագործել հորմոնալ դեղամիջոցներ, ապա հնարավորինս նվազեցրե՛ք դեղաչափը:

Կարո ՞ ղ է արդյոք առողջ սննդակարգը կանխարգելել կրծքագեղձի քաղցկեղը:

Հետազոտությունները, ցավոք, ցույց են տվել, որ մրգերով և բանջարեղենով կանոնավոր սնվելը չունի պաշտպանական հատկություն կրծքագեղձի քաղցկեղի նկատմամբ: Իսկ ճարպերի ցածր պարունակությամբ սննդակարգը կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացման հավանականությունը նվազեցնում է աննշան: Այնուամենայնիվ, առողջ սննդակարգը զգալիորեն իջեցնում է այլ տեսակի քաղցկեղների զարգացման հավանականությունը, ինչպես նաև՝ շաքարային դիաբետի, սրտային խնդիրների, ինսուլտի: Բացի այդ, առողջ սննդակարգը թույլ է տալիս զերծ մնալ ավելորդ քաշից, որն իր հերթին կարևոր գործոն է կրծքագեղձի քաղցկեղի կանխարգելման գործում:

Կա ՞ արդյոք կապ հակաբեղմնավորիչների օգտագործման և կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացման միջև:

Բազմաթիվ հետազոտություններ ցույց են տվել, որ հակաբեղմնավորիչների երկարատև օգտագործումը որոշակիորեն բարձրացնում է կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացման ռիսկը, և սա վերաբերում է հատկապես երիտասարդ կանանց: Սակայն այդ դեղահաբերի օգտագործումը դադարեցնելուց 10 տարի անց ռիսկը նվազում է և հասնում այնպիսի մակարդակի, ինչպիսին հակաբեղմնավորիչ դեղեր երբևէ չօգտագործած կանանց մոտ է:

Կրծքագեղձի ժառանգական քաղցկեղ

Կրծքագեղձի ժառանգական քաղցկեղ

Կրծքագեղձի քաղցկեղի միայն 5-10% դեպքերն են պայմանավորված ժառանգական նախատրամադրվածությամբ: Կրծքագեղձի ժառանգական քաղցկեղն ուսումնասիրվում է ավելի քան քսան տարի, արդյունքում հայտնաբերվել են բազմաթիվ գեներ, սակայն դրանցից պրակտիկ կիրառում առայժմ ստացել են միայն երկուսը: 1994-1995թթ. հայտնաբերվել են BRCA1 և BRCA2 գեները, որոնք ասոցացվում են կրծքագեղձի քաղցկեղի հետ: Այս գեների մուտացիան զգալիորեն բարձրացնում է կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացման ռիսկը:

Ի՞նչ է BRCA թեստավորումը

BRCA գենետիկական թեստը մոլեկուլային ախտորոշիչ հետազոտություն է՝ կրծքագեղձի, ձվարանների և/կամ դրանց հետ ասոցացված քաղցկեղների բարձր ռիսկով անհատների մոտ BRCA1 և BRCA2 գեներում մուտացիաների հայտնաբերման համար: BRCA1 և BRCA2 գեներում մուտացիաները հանգեցնում են կրծքագեղձի և ձվարանների ժառանգական քաղցկեղի զարգացմանը: Մուտացիաներից ցանկացած մեկը կրող կանայք ունեն 60-80% կրծքագեղձի քաղցկեղի և 20-50% ձվարանների քաղցկեղի ռիսկ: BRCA2 գենում մուտացիա կրող տղամարդիկ ունեն 6-8% ռիսկ ենթաստամոքսային գեղձի, լյարդի, շագանակագեղձի և կրծքագեղձի քաղցկեղի զարգացման համար, որոնք կարող են փոխանցվել հետագա սերունդներին:

Գենետիկական հետազոտության անցկացման համար ընտանեկան պատմությունը և տարիքը ամենակարևոր չափանիշներն են, հետևաբար նախքան գենետիկական թեստավորումն անհրաժեշտ է իրականացնել գենետիկական խորհրդատվություն, որի արդյունքում պարզվում է BRCA թեստավորման անհրաժեշտությունը: Խորհրդատվությունն իրենից ներկայացնում է մի հարցաշար, որին պատասխանելուց հետո հաշկվարկվում է կնոջ մոտ նշված մուտացիաների առկայության հավանականությունը և որոշում է կայացվում BRCA թեստավորման կատարման անհրաժեշտության վերաբերյալ:

Մուտացիայի հայտնաբերման դեպքում քաղցկեղի զարգացման և ընդհանուր մահացության հավանականությունը փոքրացնելու համար գոյություն ունեն հետևանքների նվազեցման մի շարք միջոցառումներ: Այս միջոցառումները ներառում են կանխարգելիչ երկկողմանի մաստէկտոմիա և ձվարանների երկկողմանի հեռացում, հորմոնալ կամ այլ դեղորայքային թերապիա և պրոֆիլակտիկ միջոցառումներ: Հաշվի առնելով ներկայումս հասանելի կանխարգելիչ միջոցառումները՝ BRCA գենի հայտնաբերումն անհրաժեշտ տեղեկություններ է ապահովում հիվանդներին և բժիշկներին հետագա օպտիմալ որոշումը կայացնելու համար:

Կրծքագեղձի և/կամ ձվարանի քաղցկեղի գենետիկական խորհրդատվության ուղեցույցային չափորոշիչները

  1. Կրծքագեղձի քաղցկեղով հիվանդը՝ ախտորոշված 40 տարեկան կամ ավելի վաղ հասակում (անկախ ընտանեկան պատմությունից):
    2. Կրծքագեղձի եռակի բացասական (triple negative) քաղցկեղով հիվանդը՝ ախտորոշված ցանկացած տարիքում:
    3. Կրծքագեղձի երկու առաջնային քաղցկեղներով հիվանդը, երբ առաջին քաղցկեղն ախտորոշվել է մինչև 50տ. հասակում:
    4. Կրծքագեղձի կամ ձվարանի քաղցկեղով ցանկացած տարիքում ախտորոշված հիվանդը, եթե առկա է նշվածներից որևէ մեկը.
    ասոցացված քաղցկեղի (ձվարանի կամ կրծքագեղձի) անհատական պատմություն,
    կրծքագեղձի կամ ձվարանի քաղցկեղի(ախտորոշված մինչև 50տ.) ընտանեկան դեպք,
    • երկկողմանի կրծքագեղձ քաղցկեղ (ձվարանի քաղցկեղի դեպքում),
    տղամարդու կրծքագեղձի քաղցկեղի ընտանեկան դեպք,
    միևնույն ծնողական կողմից երկու կամ ավելի հարազատների մոտ ցանկացած տարիքում (մինչև 80տ.) ախտորոշված կրծքագեղձի քաղցկեղի ընտանեկան պատմություն:
    5. Կրծքագեղձի քաղցկեղի անհատական պատմությամբ ցանկացած տղամարդ հիվանդ
    6. Ցանկացած անհատ, ում ընտանիքում հայտնաբերվել է BRCA1/2 գենի մուտացիա:

 

Արևայրուք և կրծքագեղձ

Արևայրուք և կրծքագեղձ

Ամռան օրերին բոլորն են ձգտում հանգստանալ, և հանգիստը հաճախ (հատկապես կանանց համար) ասոցացվում է ծովի և արևայրուքի (загар) հետ: Ծանոթանանք արևայրուքի առավելություններին ու թերություններին:

Բոլորս դեռ վաղ տարիքից գիտենք, որ արևային լոգանքներն (солнечные ванны) օգտակար են օրգանիզմի համար: Արևի լույսն ու ջերմությունն ազդեցություն են ունենում էնդոկրին համակարգի վրա (վահանագեղձ, հիպոֆիզ, ձվարաններ և այլն), ինչպես նաև կարգավորում են նյութափոխանակությունը և բարձրացնում օրգանիզմի դիմադրողականությունը: Արևի լույսից մեր օրգանիզմում առաջանում է վիտամին D: Հատկանշական է, որ այդ վիտամինի 90%-ը մեր օրգանիզմը ստանում է արևի ճառագայթներից, և միայն 10%-ն է փոխանցվում սննդի միջոցով: Վիտամին D-ի օգտակարության մասին կարելի է երկար խոսել: Պարզվել է, որ այն օգտակար է նաև կրծքագեղձի համար: Ստենֆորդի համալսարանի գիտնականները գտնում են, որ արևային լոգանքներն իջեցնում են կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացման ռիսկը: Սրա պատճառն այն է, որ արևային լոգանքների ընթացքում մեր օրգանիզմում առաջանում է վիտամին D: Ապացուցված չէ, բայց կարծիք կա, որ հենց դրա պատճառով գյուղաբնակ կանանց մոտ կրծքագեղձի քաղցկեղը հանդիպում է ավելի քիչ դեպքերում, քան այն կանանց մոտ, ովքեր աշխատում են գրասենյակային պայմաններում: Վիտամին D-ի հակաուռուցքային նշանակության մասին վկայում են բազմաթիվ հետազոտությունների արդյունքներ: Շվեյցարիայում կրծքագեղձի վիրաբուժության կենտրոնում բացի հակաուռուցքային դեղորայքային բուժումից նշանակվում էր նաև վիտամին D, ընդ որում՝ նշանակվում էր պրակտիկորեն բոլորին և երկարաժամկետ օգտագործման համար: Սպիտակամաշկներին 1 ժամ տևողությամբ արևայրուքը բավական է վիտամին D-ի անհրաժեշտ քանակը ստանալու համար, իսկ սևամորթների դեպքում՝ 5-6 անգամ ավելի երկար ժամանակ է պահանջվում: Վիտամին D-ն սինթեզվում է խոլեստերինից, իսկ օրգանիզմի վրա իր ազդեցությունն է թողնում մոտ 3000 գենի միջոցով, որոնց աշխատանքը կախված է վիտամին D-ից: Գրականությունում կան որոշ տվյալներ, ըստ որոնց վիտամին D-ն իջեցնում է շագանակագեղձի, ոսկրային ուռուցքների և հաստ աղիքի քաղցկեղի ռիսկը: Վիտամին D-ն առաջանում է B դասի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներից: Ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների այս տեսակը բավական քիչ է պարունակվում արևի լույսի մեջ, եթե ամպամած եղանակ է: Այնպես, որ վիտամին D-ն սինթեզվում է արևային օրերին: Այսուհանդերձ, ամեն ինչ չափի մեջ պետք է լինի:

Առաջին վտանգն արևայրուքից, իհարկե, մաշկի այրվածքներն են: Այրվածքները ոչ միայն ցավոտ են, այլև վտանգավոր: Ապացուցված է, որ արևային լոգանքների չարաշահումը բարձրացնում է մաշկի քաղցկեղի ռիսկը: Այն վտանգավոր է նախևառաջ սպիտակամաշկ կանանց համար, ովքեր ունեն բազմաթիվ խալեր ու, հատկապես, եթե այդ խալերը վերջին շրջանում փոխել են իրենց գույնը կամ ձևը: Արևի ճառագայթներից մաստոպատիա չի կարող առաջանալ, բայց արևի տաքությունը խթանում է էնդոկրին համակարգը, ինչը կարող է հանգեցնել հորմոնալ շեղումների, որի հետևանքով կարող է առաջանալ ցավ կրծքագեղձում: Չի բացառվում կիստաների առաջացումն ու մեծացումը, ինչպես նաև ֆիբրոադենոմաների մեծացումը: Կրծքագեղձի մաշկն ավելի զգայուն է դառնում, եթե կինը նախկինում ստացել է ճառագայթային բուժում: Արևն անցանկալի է քիմիաթերապիա ստացողների համար, քանի որ որոշ դեղամիջոցներ կարող են ուժեղացնել արևի ճառագայթների ազդեցությունը մաշկի վրա: Կարելի է արևայրուք ընդունել քիմիաթերապիա ստանալուց միայն 1,5-2 ամիս անց: Բայց սա չի նշանակում, որ պետք է փակվել տանը: Անցանկալի է կեսօրվա արևի ընդունումը, իսկ առավոտյան ծովային լողը կամ ծառի ստվերի տակ գիրք կարդալը ողջունելի են: Արևի տակ գտնվելիս լայն գլխարկի առկայությունը և արևապաշտպանիչ քսուքի (30 SPF կամ բարձր) կիրառումը խիստ ցանկալի են: Արևայրուք ընդունել կարելի է նաև հով տեղում. դանդաղ է, բայց անվտանգ: Պտուկի մաշկը ավելի բարակ և զգայուն է, քան կրծքի մաշկը, ուստի այն ավելի շատ է հակված այրվելու: Ցանկալի է արևայրուք ստանալ լողազգեստով կամ գոնե ծածկել միայն պտուկները: Եթե կրծքի վրա կան խալեր, պետք է ընտրել այնպիսի լողազգեստ, որը կծածկի դրանք: Նոր վիրահատված կանայք պետք է խուսափեն հաճախակի արևայրուքներից. դա կարող է վատ ազդեցություն թողնել սպիերի վրա: Հղի և կերակրող մայրերի համար արևայրուքը խրախուսելի չէ. եթե վնասվեն պտուկները, ապա հետագայում կարող է դժվարանալ կերակրման ընթացքը: Արևայրուքի համար նախընտրելի և անվտանգ ժամերն են՝ 11-ից 12-ը և 16-ից հետո: Արևայրուքի օրերին խրախուսվում է հեղուկի շատ օգտագործումը:

Հաճախ կանայք օգտվում են արևաբուժարանների (солярий) ծառայություններից: Նախքան արևաբուժարանից օգտվելը պետք է վստահ լինել բարձրորակ սարքավորումների և մասնագետների հարցում: Կարևոր է իմանալ ճառագայթների ճիշտ չափաբաժինը: Ոմանք օգտագործում են միայն A դասի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներով սարք, որտեղ արևայրուքը կարճատև է, իսկ վիտամին D չի արտադրվում: Ոմանք էլ օգտագործում են միայն B դասի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներ արտադրող սարքեր: Արևաբուժարան հաճախելն ունի իր սահմանափակումները, և որոշ կանանց առողջական խնդիրների պատճառով հակացուցված է արևաբուժարան այցելել:

Նախքան ծովային հանգիստը կազմակերպելը կամ արևաբուժարանից օգտվելը պետք է խորհրդակցել ուռուցքաբան-մամոլոգի հետ:

Կրծքագեղձի առողջությանը նպաստող սննդատեսակներն ու ֆիզակտիվությունը

Կանոնավոր և չափավոր ֆիզիկական ակտիվությունն իջեցնում է կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացման ռիսկը

2010թ. Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը նոր ուղեցույց է կազմել, որը կոչվում է «Առողջության համար ֆիզիկական ակտիվության մասին գլոբալ խորհուրդներ» (http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/44399/3/9789244599976_rus.pdf): Ըստ այդ ուղեցույցի`շաբաթվա ընթացքում 150 րոպե չափավոր ֆիզիկական ակտիվությունը կարող է նվազեցնել կրծքագեղձի և հաստ աղիքի քաղցկեղի առաջացման ռիսկը: Ֆիզիկական ակտիվությունը, անկասկած, կարևոր դեր է խաղում տարբեր քաղցկեղային հիվանդությունների զարգացման հավանականության իջեցման գործում, և հակառակը: Եվ այսպես, ֆիզիկական պասիվությունը մահվան ռիսկի գործոնների շարքում զբաղեցնում է 4-րդ տեղը: Աշխարհում մարդկանց 31%-ը չի զբաղվում անհրաժեշտ ֆիզիկական ակտիվությամբ, այսինքն` վարում է պասիվ և նստակյաց կյանք: Ցավոք, ժամանակակից տեխնոլոգիաների զարգացման հետ միասին (համատարած կոմպյուտերիզացիա, ռոբոտներ, պլանշետներ, սմարթֆոններ և այլն) ամբողջ աշխարհում բարձրանում են ֆիզիկական պասիվության տեմպերը:

Ըստ նշված ուղեցույցի` 18 տարեկանից բարձր մարդկանց մոտ միջին ինտենսիվության ֆիզիկական ակտիվությունը (նվազագույնը 150 գումարային րոպե մեկ շաբաթվա ընթացքում) նպաստում է այնպիսի ոչ ինֆեկցիոն հիվանդությունների առաջացման ռիսկի նվազմանը, ինչպիսիք են՝ կրծքագեղձի և հաստ աղիքի քաղցկեղ, շաքարախտ, սրտի որոշ հիվանդություններ: 5-17 տարեկանների մոտ առողջության ամրապնդման համար անհրաժեշտ է օրական մինչև 60 րոպե ֆիզիկական ակտիվություն:

Միջին ինտեսիվության ֆիզիկական ակտիվության օրինակներ են՝

  • պար;
  • արագ քայլ;
  • այգեգործության թեթև աշխատանքներ;
  • ակտիվ սպորտային խաղեր երեխաների հետ;
  • զբոսանքներ;
  • ոչ ծանր իրերի տեղափոխում;
  • բնության գրկում արշավներ և այլն:

Կրծքագեղձի առողջությանը նպաստող սննդատեսակները

Կրծքագեղձի քաղցկեղը համալիր հիվանդություն է` բազմաթիվ նպաստող գործոնների առկայությամբ: Այդ գործոններից մի քանիսը (տարիքը, ընտանեկան պատմությունը, գենետիկան, սեռը) չեն վերահսկվում: Այնուամենայնիվ կան գործոններ, որոնք վերահսկվում են, ինչպիսիք են` ծխելը, չմարզվելը, քաշի ավելացումը և սննդակարգը: Որոշ հետազոտողներ հաստատում են, որ սննդակարգը կարող է պատասխանատու լինել 30-40% քաղցկեղների զարգացման համար: 

Հայտնի է, որ քաղցկեղի առաջացման ու զարգացման մեջ մեծ դեր է խաղում մարդու իմունային համակարգի վիճակը: Կրծքագեղձի քաղցկեղը բացառություն չէ: Առաջարկում ենք Ձեզ ճանաչել օրգանիզմի դիմադրողականության բարձրացմանն ու կրծքագեղձի առողջությանը նպաստող սննդատեսակները, որոնք կարող են օգնել կանխարգելել կամ նվազեցնել կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացման ռիսկը՝ գունավոր մրգերի և բանջարեղենի լայն տեսականի, մանրաթելերով հարուստ սնունդ, ինչպիսիք են` հացահատկեղեն, լոբազգիներ և պղպեղներ, ցածր յուղայնությամբ կաթ և կաթնամթերք, սոյայի հիմքով սննդամթերք, վիտամին D–ով հարուստ սնունդ և սննդամթերք, հատկապես համեմունքներ` օժտված հակաբորբոքային հատկություններով:

Ավելի քան 91,000 կանանց հետազոտությունները ցույց են տվել, որ բուսական հիմքով սննդակարգը կարող է կրճատել կրքագեղձի քաղցկեղի ռիսկը 15%-ով: Մանրաթելերն աջակցում են մարսողական համակարգին և նպաստում թափոնների կանոնավոր հեռացմանը՝ օգնելով օրգանիզմին արագ ազատվել տոքսիններից և դրանով իսկ նվազեցնելով վնասի ռիսկը: Ձավարեղենը, լոբազգիները և մանրաթելային մյուս սննդատեսակները պարունակում են հակաօքսիդանտներ և կարող են կանխարգելել բազմաթիվ այլ հիվանդություններ: Ուտելով մանրաթելերով շատ ավելի հարուստ լոբազգիներ, օրինակ՝ ոսպը, կարելի է նշանակալիորեն նվազեցնել կրծքագեղձի քաղցկեղի զարգացման ռիսկը: Խորհուրդ է տրվում օրական ուտել 30-45գ. մանրաթելային սննդատեսակ:

Որոշ ճարպաթթուներ դասվում են «լավ ճարպերի» թվին` ձիթապտղի յուղը, ավոկադոն, սերմերը և ընկուզեղենը: Այս թվին են պատկանում նաև օմեգա-3 ճարպաթթուները: Վերջին 25 տարվա ընթացքում կատարված ծավալուն հետազոտությունները ցույց են տվել, որ սոյան համարվում է առողջ ճարպով, սպիտակուցով, վիտամիններով, հանքանյութերով հարուստ, սակայն ցածր քանակի ածխաջրերով սննդամթերքի աղբյուր: Նվազեցնելով կրծքագեղձի քաղցկեղի ռիսկը` սոյան նաև նվազեցնում է «վատ խոլեստերինի» քանակը:

Խորհուրդ է տրվում խուսափել ալկոհոլից, շաքարից, ճարպից և կարմիր մսից: Այն կանայք, որոնք շաբաթական 3 անգամ կանոնավոր ալկոհոլ են օգտագործում, նրանց մոտ կրծքագեղձի քաղցկեղի ռիսկն աճում է 15%-ով: Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ոչ բոլոր ճարպերն են վատ, բայց պետք է խուսափել վերամշակված և տապակած սննդամթերքում պարունակվող տրանսֆորմացված ճարպերից, որոնք պարունակվում են հատկապես կրեկերներում, ֆրիում, թխվածքաբլիթներում, փաթեթավորված բլիթներում և խմորեղենում: Որոշ հետազոտություններ ցույց են տվել կարմիր մսի և կրծքագեղձի քաղցկեղի միջև կապի հավանականությունը, հատկապես եթե կարմիր միսը «լավ մշակված է»։ Բացի այդ, վերամշակված սննդատեսակները պարունակում են աղի, ճարպի և կոնսերվանտների բավականաչափ մեծ քանակ, որոնք իրենց հերթին չեն մտնում կանխարգելիչ սննդակարգի մեջ:

Վիտամին D-ն, որն առաջանում է արևի ճառագայթների երկարատև ազդեցությունից, պարունակվում է նաև շատ սննդատեսակներում, ինչպիսիք են ձուն, սառը ջրային ձկնատեսակները (աղմոն, ծովատառեխ) և տվյալ վիտամինով հարստացված սննդատեսակները: Կանաչ թեյի օգտագործումը կապված է մի շարք օգտակար և առողջարար ազդեցությունների հետ, ինչպիսիք են իմունային համակարգի ամրապնդումը և կրծքագեղձի քաղցկեղի ռիսկի նվազեցումը: Քրքումը սահմանափակում է կրծքագեղձի քաղցկեղային բջիջների աճը:

Ներքոհիշյալ թվարկված բոլոր սննդատեսակները կարող են օգնել օրգանիզմին պաշտպանվել կրծքագեղձի քաղցկեղից։

  • Կտտենի, թանթրվենի – бузина черная (лат. Sambúcus nígra); elderberry: Կտտենին հայտնի է իր օգտակարությամբ դեռևս ժողովրդական բժշկությունից: Այս հատապտղի հյութը, ըստ արևմտյան գիտնականների որոշ հետազոտությունների, փորձասրվակում չեզոքացնում է գրիպի վիրուսը: Իհարկե, գիտնականները զգուշացնում են, որ դեռ անհրաժեշտ են հետագա հետազոտություններ: Ինքը՝ հատապտուղը, հարուստ է անտիօքսիդանտներով և ունի նաև ունակություն պայքարելու բորբոքման դեմ:
  • Շամպինիոն սունկ – шампиньон (лат. Agaricus bisporus); champignon: Իր սննդարարության և մատչելիության պատճառով նախկինում շամպինիոնը համարվում էր աղքատների սնունդ: Սակայն պետք չէ թերագնահատել սնկի այս տեսակը: Այն իր մեջ պարունակում է անտիօքսիդանտներ և սելեն, որը հայտնի է իր որոշ հակաքաղցկեղային հատկություններով: Օրգանիզմում սելենի ցածր քանակը բարձրացնում է գրիպի բարդությունների առաջացման հավանականությունը: Շամպինիոնները հայտնի են ռիբոֆլավինի (վիտամին B2) և նիացինի (նիկոտինաթթու՝ վիտամին B3) պարունակությամբ, որոնք իրենց կարևոր դերն ունեն առողջ իմուն համակարգ ունենալու մեջ: Կենդանիների վրա կատարված որոշ հետազոտություններ ցույց են տվել, որ այս սունկն ունի հակավիրուսային, հակաբակտերիալ և հակաուռուցքային ազդեցություն:

 

  • Ասայի հատապտուղ – ягода асаи, (лат. Euterpe oleracea); аcai berry:Այն նաև անվանում են Բրազիլիայի մարգարիտ, Ամազոնկայի ոսկի, կյանքի էլիքսիր: Հատապտղի այս տեսակը պարունակում է մեծ քանակությամբ անտոցիան անտիօքսիդանտ, որն ունի նաև հակաբակտերիալ հատկություն: Քանի որ անտոցիանը չի արտադրվում օրգանիզմում, այն հաճախ հանդիպում է որոշ դեղամիջոցների բաղադրության մեջ: Ասային կարելի է հանդիպել հյութի, պյուրեի կամ չիրի տեսքով: Որոշ երկրներում այն համարում են «հավերժական կյանքի» աղբյուր:
  • Ձմերուկ  арбуз; watermelon: Հասած և թարմացնող ձմերուկը նույնպես պարունակում է մեծ քանակությամբ անտիօքսիդանտներ: Դրանցից ամենակարևորը գլուտադիոնն է, որն ամրապնդում է իմունային համակարգը և օգնում է պայքարել ինֆեկցիայի դեմ: Մեծ քանակությամբ գլուտադիոն է գտնվում ձմերուկի միջուկում, հատկապես կեղևի մոտ:
  • Կաղամբ  капуста; cabbage: Կաղամբը գլուտամինի շատ լավ աղբյուր է, իսկ այն իր հերթին ամրապնդում է իմուն համակարգը: Կաղամբը մատչելի է ամբողջ աշխարհում: Առիթը բաց մի թողեք օգտագործելու ցանկացած տեսակի կաղամբ (սպիտակ, կարմիր, չինական) ապուր և շոգեխաշ ուտեստներ պատրաստելիս:
  • Նուշ – миндаль; almond: Քրոնիկ սթրեսը զգալիորեն թուլացնում է իմուն համակարգը: 50 գրամ նուշը կարող է զգալիորեն ամրապնդել Ձեր դիմադրողականությունը: Այդ քանակությամբ նուշը պարունակում է օրգանիզմին անհրաժեշտ E վիտամինի քանակի 50%-ը: Նուշը պարունակում է նաև B խմբի վիտամինների զգալի քանակ: Գիտնականները գտնում են, որ նուշը շատ լավ միջոց է սթրեսի դեմ:
  • Ոստրեներ – устрица; oyster: Ոստրեն դեռ վաղ ժամանակներից համարվում է սեռական հակման միջոց: Մեր օրերում այն հաճախ անվանում են «բնական վիագրա»: Դրա պատճառը, ամենայն հավանականությամբ, ցինկի պարունակությունն է: Ցինկի ցածր մակարդակը կապում են տղամարդու անպտղության հետ: Առայժմ գիտնականները չեն կարողանում բացատրել, բայց ցինկն ունի նաևորոշ հակավիրուսային հատկություն: Բայց հստակ է, որ այն ունի իր դերն իմունային համակարգում ու հատկապես վերքերի լավացման մեջ:
  • Թուրինջ  грейпфрут; grapefruit: Թուրինջը բաղկացած է ֆլավոնոիդներից. բնական քիմիական միացություններ, որոնք անփոխարինելի են իմուն համակարգի ակտիվացման համար: Թուրինջը պարունակում է նաև բավարար քանակությամբ վիտամին C: Եթե չեք սիրում թուրինջ, ապա օգտագործեք նարինջ և մանդարին:
  • Ցորենի սաղմ  зародыши пшеницы; wheat germ: Ցորենի սաղմը ցորենի սերմի մի մասն է, որը սնում է ցորենի ծիլը և այդ պատճառով հարուստ է սննդարար նյութերով: Այն պարունակում է ցինկ, տարբեր անտիօքսիդանտներ, վիտամիններ, կենսական կարևոր միներալներ: Ցորենի սաղմը նաև սպիտակուցների, որոշ օգտակար ճարպերի և ցելյուլոզայի համադրություն է:
  • Ճարպազուրկ յոգուրտ – обезжиренный йогурт; low-fat yogurt: Այսպիսի յոգուրտի մեկ բաժակի ամենօրյա օգտագործումը կարող է Ձեզ պաշտպանել մրսածությունից: Գնեք յոգուրտ, որի վրա կտեսնեք գրված «live and active cultures», և որը կպարունակի վիտամին D: Վերջերս գիտնականներն ապացուցել են կապը օրգանիզմում վիտամին D-ի ցածր մակարդակի և մրսածության ու գրիպի բարձր ռիսկի միջև:
  • Սխտոր – чеснок; garlic: Սխտորը պարունակում է մի քանի անտիօքսիդանտներ, որոնք պայքարում են իմուն համակարգի «թշնամիների դեմ»: Սխտորի թիրախներից է helicobacter pylori-ն, որի կապն ապացուցված է ստամոքսի խոցի և քաղցկեղի զարգացման միջև:
  • Սպանախ – шпинат; spinach: Սպանախը հաճախ անվանվում է «սուպեր սնունդ»և հայտնի է իր սննդարար նյութերով՝ պարունակելով ֆոլլաթթու (վիտամին B9), որն օգնում է օրգանիզմին ԴՆԹ-ի և բջիջների վերականգման գործում, ցելյուլոզա, անտիօքսիդանտներ, վիտամին C և այլն: Օգտագործեք սպանախը հում վիճակում՝ նրանից ավելի շատ օգուտ քաղելու նպատակով:

 

  • Բատատ (քաղցր կարտոֆիլ) – батат; sweet potato: Բատատը, գազարի նման, հարուստ է անտիօքսիդանտ բետա-կարոտինով: Քաղցր կարտոֆիլի վիտամին A-ն դանդաղեցնում է ծերացման գործընթացը և նվազեցնում քաղցկեղի որոշ տեսակների ռիսկը:
  • Բրոկոլի – брокколи; broccoli: Բրոկոլին իմուն համակարգի ուժեղ խթանիչ է: Այն պարունակում է մի շարք սննդարար նյութեր: Հարուստ է A և C վիտամիններով, գլուտադիոնով: Բրոկոլիից բացի ուտեստին ավելացնելով մի փոքր ճարպազուրկ պանիր, որը պարունակում է B խմբի վիտամիններ և D վիտամին՝ կարելի է ստանալ օգտակար նյութերի մի մեծ պահեստ:
  • Թեյ – чай; tea: Կանա՞չ, թե սև՞: Երկուսն էլ իրենցից ներկայացնում են պոլիֆենոլների ու ֆլավոնոիդների բանակ: Այս անտիօքսիդանտներն իրենց կարևոր դերն ունեն իմուն համակարգի մեջ: Թեյն օգտակար է՝ անկախ նրանից այն կոֆեին պարունակող է, թե ո՛չ:

Հարգելի՛ կանայք, պատրաստեք օգտակար ուտեստներ Ձեզ և Ձեր ընտանիքի անդամների համար: Սնվե՛ք առողջ և կունենա՛ք ամուր իմուն համակարգ:

Կրծքագեղձի նորմալ փոփոխություններ և ինքնազննում շոշափելով

Կրծքագեղձի նորմալ փոփոխություններ և կրծքագեղձի ինքնազննում շոշափելով

Ամենամսյա հորմոնալ փոփոխությունների պատճառով կրծքում կարող է լցվածության զգացում առաջանալ, կուրծքը կարող է գնդված թվալ և դառնալ զգայուն: Հղիության ընթացքում կուրծքը լայնանում և պնդանում է: Տարիքի հետ կուրծքը ծածկվում է ճարպային հյուսվածքով: Մարմնի ընդհանուր քաշի ավելացումը կամ նվազումը կարող են փոխել կրծքագեղձի չափերը:

Անկախ նշված փոփոխություններից՝ յուրաքանչյուր կին պետք է պարբերաբար զննի իր կուրծքը` ըստ տրված ցուցումների:

  • Պառկած վիճակում կուրծքը զննելիս ծալված սրբիչը տեղափոխել աջ ուսի տակ՝ աջ կուրծքը զննելիս, և հակառակը:
  • Կրծքում կարող է լցվածության զգացողություն առաջանալ:
  • Կարող է լինել ցավ պտուկի շրջանում կամ պտուկի հաստացում:
  • Ցանկալի է կուրծքը զննել նաև ջրի տակ կանգնած:
  • Փորձել զգալ որևէ գնդվածություն, նոր գոյացած գնդիկներ, կարծրացում, այտուցվածություն, մաշկի կծկվածություն, պտուկի ցավ և գերզգայնություն:
  • Միշտ ձախ ձեռքն օգտագործել աջ կուրծքը և անութափոսը զննելու համար, իսկ աջ ձեռքը` ձախ կուրծքը և անութափոսը:


Շոշափելու միջոցով կրծքագեղձի ինքնազննման տեխնիկան հետևյալն է.

  • Ձեռքի ափի կողմով՝ մատերով (մատերը միասին, ուղիղ պահած), թեթևակիորեն սեղմել կուրծքը:
  • Փոքրիկ շրջանաձև շարժումներով դանդաղորեն մատերը շարժել` սկսելով կրծքագեղձի դրսի մասից:
  • Կուրծքը երևակայելով իբրև ժամատախտակ՝ զննումն սկսել ժամը 12-ի, 1-ի, 2-ի դիրքերից և այդպես շարունակել մինչև կրծքագեղձի ողջ հյուսվածքի հետազոտումը՝ ներառյալ պտուկի շուրջը:
  • Սեղմել պտուկները և ստուգել, արդյոք կա պտուկից որևէ արտադրություն:
  • Միևնույն մեթոդը գործածելով՝ փորձել զգալ կրծքագեղձի և թևատակի արանքը:
  • Միևնույն գործողությունները կատարել մյուս կողմից:


Կրծքագեղձի ինքնազննումն ավելի նպատակահարմար է իրականացնել լոգանք ընդունելիս ու կանգնած վիճակում, քանի որ թաց և օճառոտ մաշկը թույլ է տալիս փոփոխություններն ավելի հեշտ զգալ:

12 խորհուրդ քաղցկեղի դեմ

12 խորհուրդ քաղցկեղի դեմ

Քաղցկեղի հետազոտման միջազգային գործակալությունը (IARC), որը հանդիսանում է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (WHO) բաղադրիչ կառույցներից մեկը, մշակել է 12 հիմնական խորհուրդ, որոնց հետևելով կարելի է նվազեցնել քաղցկեղով հիվանդանալու ռիսկը: Ցանկը կոչվում է «European Code Against Cancer, 12 ways to reduce your cancer risk»: 
1. Մի՛ ծխեք: Զերծ մնացեք ծխախոտ օգտագործելու բոլոր տարբերակներից: 
2. Զե՛րծ պահեք Ձեր տունը ծխախոտի ծխից: Փորձեք հետևել սրան նաև աշխատավայրում:
3. Միջոցներ ձեռնարկեք Ձեր մարմնի քաշը նորմայի սահմաններում պահպանելու համար:
4. Վարե՛ք ֆիզիկական ակտիվ կենսակերպ, խուսափե՛ք նստակյաց կյանք վարելուց:
5. Սնվեք առողջ՝
• օգտագործեք ձավարեղեն, լոբազգիներ, միրգ և բանջարեղեն;
• սահմանափակեք բարձր կալորիականությամբ սննդի օգտագործումը (շաքարով և ճարպերով հարուստ սննդամթերք), խուսափե՛ք քաղցր ըմպելիքներից;
• խուսափեք մշակված մսամթերքից (երշիկ, նրբերշիկ, բեկոն, ապուխտ), սահմանափակեք կարմիր մսի, մեծ քանակությամբ աղ պարունակող սննդի օգտագործումը:
6. Մի՛ չարաշահեք ալկոհոլի օգտագործումը: Ալկոհոլից ընդհանրապես հրաժարվելը շատ ավելի ցանկալի է: 
7. Խուսափե՛ք արևի տակ երկար մնալուց (հատկապես երեխաները): Օգտագործե՛ք արևից պաշտպանող միջոցներ: Մի՛ օգտվեք շեզլոնգներից (պառկելաթոռ):
8. Աշխատավայրում հնարավորինս պաշտպանեք Ձեզ թունավոր՝ քաղցկեղածին նյութերից՝ հետևելով անվտանգության համապատասխան կանոններին (որոշ մասնագիտությունների բնագավառում աշխատողների մոտ կարող է առաջանալ քաղցկեղ այս կամ այն քիմիական նյութի հետ երկարատև շփման արդյունքում):
9. Պարզե՛ք՝ առկա՞ է արդյոք Ձեր տանը ռադոն գազի բարձր խտություն: Ձեռնարկե՛ք միջոցառումներ դրա նվազեցման համար:
10. Կանանց համար՝
• կրծքով կերակրելը նվազեցնում է մոր՝ քաղցկեղով հիվանդանալու ռիսկը;
• հորմոն փոխարինող թերապիան բարձրացնում է քաղցկեղի որոշ տեսակների առաջացման ռիսկը: Սահմանափակե՛ք հորմոն փոխարինող թերապիան:
11. Համոզվեք, որ Ձեր երեխաները մասնակցում են վակցինացման (պատվաստման) ծրագրերին՝
• հեպատիտ B (նորածինների համար);
• մարդու պապիլոմա վիրուս (աղջիկների համար):
12. Մասնակցե՛ք քաղցկեղի վաղ հայտնաբերմանն ուղղված սկրինինգ (պրոֆիլակտիկ հետազոտություններ) ծրագրերին՝
• հաստ աղիքի քաղցկեղ (տղամարդկանց և կանանց համար);
• կրծքագեղձի քաղցկեղ (կանանց համար);
• արգանդի վզիկի քաղցկեղ (կանանց համար):

 

Ինչու՞ վիրահատվեց Անջելինա Ջոլին

Ի վերջո, ինչու՞ վիրահատվեց Անջելինա Ջոլին:

Հանրահայտ գեղեցկուհի, դերասանուհի Անջելինա Ջոլիի անունը հաճախ է լսվում, սակայն հատկապես վերջին իրադարձություններից հետո նրան դեռ երկար կհիշեն:

Ինչպես շատերիս հայտնի է, 2013թ. այս դերասանուհին ինքնակամ հեռացրել էր իր կրծքագեղձերը: New York Times–ին տված իր հայտնի «Իմ բժշկական ընտրությունը» հարցազրույցում նա ասել է, որ դա արել է կանխարգելիչ նպատակով:

Տեղեկացնենք, որ կանխարգելիչ երկկողմանի մաստէկտոմիան նախատեսում է կրծքագեղձի ենթամաշկային հեռացում: Այսինքն՝ պահպանվում են և մաշկը և պտուկը, իսկ վիրահատության ընթացքում կրծքագեղձի փոխարեն տեղադրվում են սիլիկոնե իմպլանտներ: Էսթետիկորեն կրծքագեղձը չի տուժում, դեռ ավելին…

5-10% դեպքերում կրծքագեղձի և ձվարանների քաղցկեղի պատճառ է հանդիսանում BRCA-1 (1-7%) և BRCA-2 (1-3%) գեների մուտացիան: Պարզվում է, որ Ջոլիի մայրը տառապել է կրծքագեղձի քաղցկեղով, որը ստիպել է Անջելինային ստուգվել, ինչի արդյունքում նրա մոտ հայտնաբերվել է BRCA-1 գենի մուտացիա, որը, ըստ իր բժիշկների, բարձրացնում է Ջոլիի մոտ իր կյանքի ընթացքում կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացման հավանականությունը մինչև 87%, իսկ ձվարաններինը՝ մինչև 50%:

Իհարկե, գրականությունում այս թվերը մի փոքր ավելի համեստ են, բայց ինչևէ: Այս ամենը Ջոլիին բացատրելուց հետո նա որոշում է գնալ այդ վիրահատությանը և դեռ խոսք է տվել հետագայում մտածել նաև ձվարանների հեռացման մասին:

Կարծիքներն այս ամենի մասին շատ իրարամերժ են, բայց այն, որ Անջելինա Ջոլիի անձն իր այս քայլով կրկին օգնեց հանրությանը խոսել կրծքագեղձի քաղցկեղի խնդրի մասին, փաստ է:

Բացի բժշկական տեսանկյունից բուժման այս մոտեցումն ունի նաև իրավական կողմ, այն էլ ԱՄՆ-ի նման երկրում, որտեղ պացիենտը հիվանդանալուց հետո կարող է մեղադրել բժշկին խնդիրը ոչ պատշաճ աստիճանի ներկայացնելու մեջ:

Վերջում կրկին հիշեցնենք, որ կրծքագեղձի քաղցկեղի միայն 5-10% դեպքերն են առաջանում ժառանգական նախատրամադրվածությամբ պայմանավորված՝ վերը նշված գեների աշխատանքի խափանման հետևանքով:

Ունենալ կրծքագեղձի քաղցկեղով հիվանդ հարազատ դեռ չի նշանակում լինել այդ 5-10%-ի մեջ: Դա պարզվում է միայն արյան հատուկ քննության ճանապարհով:

Search

+