Ֆիբրոզ-կիստոզ մաստոպատիա
ՖԻԲՐՈԶ-ԿԻՍՏՈԶ ՄԱՍՏՈՊԱՏԻԱ
Հաճախ կանայք մամոգրաֆիայից կամ կրծքագեղձերի ուլտրաձայնային (սոնոգրաֆիա) հետազոտությունից հետո եզրակացության մեջ հանդիպում են հենց այս ախտորոշմանը, երբեմն` «դիֆուզ», երբեմն էլ «օջախային» կամ «խառը տիպի» նախաբառով: Մեծ քանակ են կազմում այն կանայք, ովքեր, անգամ որևէ լուրջ գանգատ չունենալով, տարիներ շարունակ փորձում են բուժվել այդ հիվանդությունից, սակայն ամեն անգամ հերթական հետազոտությունը ցույց է տալիս նույն ախտորոշումը:
Նախ հասկանանք՝ ինչ է մաստոպատիան: «Մաստո» արմատը նշանակում է կուրծք, իսկ «պատիան»՝ հիվանդություն: Կրծքագեղձը հիմնականում բաղկացած է գեղձային և շարակցական հյուսվածքներից: Առաջինն ապահովում է կաթնարտադրության ֆունկցիան, երկրորդը՝ կրծքագեղձի կառուցվածքը և ձևը: Երբ այս հյուսվածքների հարաբերակցությունը փոփոխվում է, առաջ է գալիս մաստոպատիան: Եվ կախված նրանից, թե որ հյուսվածքն է սկսում գերակշռել, պաթոլոգիայի անվանմանն ավելանում է համապատասխան բառը՝ գեղձային կամ ֆիբրոզ մաստոպատիա: Իսկ եթե առկա են նաև կիստաներ, ապա անվանմանն ավելանում է կիստոզ բառը՝ ֆիբրոզ-կիստոզ, գեղձային-կիստոզ մաստոպատիա: Նախկին Խորհրդային Միության երկրներում դեռ ընդունված է հիվանդության «մաստոպատիա» անվանումը: Իսկ արևմտյան երկրներում այն հաճախ անվանվում է ֆիբրոզ-կիստոզ վիճակ կամ ֆիբրոզ-կիստոզ փոփոխություններ, կամ էլ ֆիբրոզ-կիստոզ կուրծք, սակայն հիվանդություն (պատիա) բառն այլևս չի կիրառվում: Արևելքում կարելի է հանդիպել բժիշկների, ովքեր հրաժարվում են կիրառել անգամ ֆիբրոզ-կիստոզ վիճակ բառակապակցությունը՝ փոխարինելով այն «ավելի զգայուն կուրծք» տերմինով: Ֆիբրոզ-կիստոզ վիճակը բավական հաճախ է հանդիպում, և կանանց 50% ավելին իր կյանքի ընթացքում ունենում է կրծքագեղձի նման փոփոխություններ: Առավել հաճախ այդ տեսակ փոփոխությունները հանդիպում են 30–50 տարեկան կանանց մոտ: Ֆիբրոզ-կիստոզ վիճակին բնորոշ են կիստաներ (պարկեր հեղուկով), ցավ՝ հատկապես նախադաշտանային շրջանում, որը երբեմն ճառագայթում է դեպի թևատակ կամ ուսագոտի, կարող է հանդիպել նաև գնդվածություն կրծքագեղձում: Նշված գնդվածությունները (հատկապես կրծքագեղձի դրսային հատվածներում) դաշտանային ցիկլից առաջ կարող են մեծանալ, իսկ ցիկլից հետո՝ փոքրանալ:
Կարևոր է հասկանալ, որ ֆիբրոզ-կիստոզ վիճակը, որպես կանոն, կրծքագեղձի քաղցկեղի առաջացման ռիսկի գործոն չէ: Բայց միաժամանակ ֆիբրոզ-կիստոզ փոփոխությունները կարող են բժշկի համար դժվարացնել առկա քաղցկեղի հայտնաբերումը շոշափելով, և անհրաժեշտության դեպքում պետք է կատարել մամոգրաֆիկ քննություն՝ լրացնելով այն ուլտրաձայնային հետազոտությամբ և պունկցիոն բիոպսիայով: Երբեմն կարիք է լինում կատարել կրկնակի մամոգրաֆիա և կարճաժամկետ հսկողություն:
Քանի որ կրծքագեղձի ֆիբրոզ-կիստոզ փոփոխությունները չեն համարվում հիվանդություն, ուստի դրա բուժումը սահմանափակվում է սիմպտոմատիկայով, այսինքն՝ բուժումն ուղղված է կրծքագեղձում դիսկոմֆորտի, լարվածության և ցավերի վերացմանը: Ուստի պետք չէ բուժումից ակնկալել, որ հաջորդ հետազոտության ժամանակ պատկերն պարտադիր պետք է այլ լինի: Բժիշկը պետք է առաջին հերթին համոզվի, որ կինը չունի որևէ լուրջ խնդիր, ապա փոխել նրա վերաբերմունքն իր «ֆիբրոզ-կիստոզ մաստոպատիա» վիճակի նկատմամբ:
Ֆիբրոզ-կիստոզ վիճակի ախտանիշները լինում են տարբեր ինտենսիվության և կարիք ունեն շտկման, եթե զգալիորեն խանգարում են կնոջ առօրյա կյանքին (օրինակ՝ արտահայտված ցավը, պտուկից առատ արտադրությունը): Այսպես կոչված բուժման մեջ կիրառվում են տարբեր խոտաբույսեր, արտաքին օգտագործման հատուկ յուղեր, մեղմ միզամուղներ, որոշ վիտամիններ, հատուկ կրծկալներ, խոշոր կիստաների դատարկում պունկցիայի միջոցով, ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային ցավազրկողներ, սննդակարգի շտկում և այլն: Հազվադեպ կիրառվում են հակաբեղմնավորիչներ, իսկ ուժեղ ցավերի դեպքում առաջարկվում է անգամ հորմոնալ բուժում: